'Davidsster' - een column van Marcia van Gelderen

Screenshot YouTube

Omdat ik ben opgegroeid in een gezin dat gebukt ging onder een moeder die stapelgek was geworden door haar ervaringen in de Tweede Wereldoorlog, heb ik met mijn Joods zijn in mijn latere leven nauwelijks iets gedaan. Ik had geleerd dat Joods zijn gevaarlijk is en altijd verbonden met ellende.

Sinds 7 oktober is daar verandering in gekomen. Ik bezoek sindsdien diverse bijeenkomsten om Israël en de gegijzelden steun te betuigen en andere Joden te ontmoeten en zie daar telkens iets moois: velen, mannen en vrouwen, dragen dan openlijk een Davidster en deze zijn allemaal anders.

Ik wist niet dat er zoveel verschillende bestaan. Ze zijn van goud, zilver, groot, massief, klein, bont versierd of juist fijntjes, en hangen te stralen in oren, op de borst of tussen borsten, of bungelen aan een ketting om de hals of armband. De Davidsster mag dan het daglicht zien.

Sinds 7 oktober dragen weinig Joden in Nederland nog openlijk een Davidsster. Het is te onveilig.

Ik moet bekennen dat ik me enigszins bitter afvroeg of christelijke kruisjes en de hand van Fatima ook zo snel en geruisloos uit het dagelijks leven zullen verdwijnen als de Davidsster nu heeft gedaan, maar dit terzijde.

Mijn moeder droeg haar hele leven openlijk een gouden Davidsster aan een fijn kettinkje om haar hals. Het fungeerde als een barometer voor antisemitisme in de wereld om ons heen. ‘Niet veilig’ werd namelijk meteen voelbaar als zij onbekende mensen ontmoette die sterk reageerden op haar Davidsster. Dan hing er ineens kilte in de lucht en wisten wij, ongezegd, allemaal waar we aan toe waren. Ze was weliswaar gek maar ook jaloersmakend moedig, mijn moeder, want zij trok zich niks aan van de kilte van die mensen.

Ik was, en ben, niet zo flink. Zo droeg ik tijdens mijn puberteit een zilveren Davidsster maar deed deze beschaamd af nadat een jongen waar ik verliefd op was vroeg, naar de Davidsster wijzend, of ik lid was van de Tros.

De broer van mijn moeder, mijn 90-jarige oom, draagt ook altijd een Davidsster aan een kettinkje. Sinds 7 oktober verbergt hij die onder zijn kleding. Omdat hij deze ketting niet van tevoren af kan doen met zijn door artrose geplaagde vingers is hij na 7 oktober maar gestopt met zwemmen, uit angst in het zwembad mensen tegen te komen die Joden niet gunstig gezind zijn.

Dat mijn moeder en haar broer vele jaren openlijk die Davidsster konden dragen, had de belangrijke boodschap voor anderen dat het Hitler niet was gelukt om iedereen te vermoorden. Het was een trots en triomfantelijk symbool van overleven: kijk maar, zie, wij Joden zijn er nog!

De moeder van mijn moeder, mijn oma, is in de oorlog verraden en opgepakt, juist omdat ze het vertikte om een Davidsster te dragen. Ze was woedend toen dit verplicht werd, dat herinnert mijn oom zich nog goed. Ze naaide er wel een op de kleren van haar beide kinderen en haar man maar niet op die van haarzelf. Waarom ze dat deed? Niemand die het weet.

Zij werd vermoord in Sobibor.

De Davidsster roept sinds 7 oktober weer woede op en moet daarom weer verborgen worden, net als de Joodse vlag en de mezoeza. Dit doet me denken aan de jaren dertig en veertig, toen de joodse symbolen en gebruiken verborgen moesten worden. Toen de Joden moesten onderduiken en je beter geen Joodse voor- of achternaam kon hebben. Toen je beter geen Davidsster op je kleding kon hebben. Een kennis van mij werd razend toen ze ergens op de muur een afbeelding met juist die Davidsster zag, ze wilde die verscheuren. Want ‘een land dat genocide pleegt’ hoort hier niet te zijn en wil ze niet zien, zelfs (of juist) niet een Davidsster op een poster. Dat deze afbeelding achter glas hangt bood dit keer beveiliging.

Het werd dus tijd dat ik kleur bekende.

Ik kocht een Davidsster aan een mooi kettinkje. Eentje van rosé goud, dus niet hetzelfde als mijn moeder. Ik wil hem ook niet gebruiken als barometer en heb geen behoefte aan nog meer discussie op mijn werk over Joods zijn. Daarom draag ik deze naar bijeenkomsten van gelijkgestemden, zeg maar ‘ons soort mensen’.

En ik kocht een ketting die symbool staat voor steun aan Israël en een Davidsster symboliseert.

Deze draag ik dagelijks, zichtbaar voor anderen. Het zijn twee losse driehoekjes, een goud gematteerd en een van zilver. Ze hangen schuin voor elkaar, raken elkaar en zijn daarom niet makkelijk herkenbaar als Davidsster.

Verzet begint niet met grote woorden, dichtte Remco Campert.