De afgelopen week schreef Ralph Dekkers een mooi stuk in de Telegraaf (achter “betaalmuur”) over de sinkholes bij de Dode Zee (Dode Zee is stervende: zinkgaten zorgen voor levensgevaarlijke situaties | Buitenland | Telegraaf.nl). Hij focuste zich daarop.
Hierbij wil ik kort de fysieke/wetenschappelijke uitleg geven over waarom die sinkholes ontstaan. Zoals Ralph in zijn artikel beschrijft zijn de sinkholes het gevolg van het dalende niveau de Dode Zee. Uit de Dode Zee verdwijnt water. Er is vanwege de warmte veel verdamping uit de Dode Zee. Dat is het klimaat en daar is niets aan te doen. De temperaturen gaan tegenwoordig omhoog maar het is al heel lang erg warm bij de Dode Zee dus die verdamping is historisch heel hoog. Ook is er relatief weinig neerslag vanwege datzelfde woestijnklimaat.
Tot de jaren 60 was er een evenwicht van het Dode Zee niveau, waarbij het toegevoerde water door regen in de omliggende bergen en de aanvoer uit de Jordaan ervoor zorgde dat het zeeniveau stabiel bleef. Het aftappen van water (voor drinkwater) in de bovenloop van de Jordaan door Libanon, Syrie, Jordanië en Israel zorgde ervoor dat er minder water vanuit de Jordaan in de Dode Zee kwam. Sinds een aantal decennia stroomt er helemaal geen water meer vanuit de Jordaan naar de Dode Zee. Dit geeft aan hoe kritisch drinkwater is voor dit deel van de wereld.
De veel genoemde industriële verdamping voor de mineraal winning door de Dead Sea Works speelt natuurlijk ook een rol in het zakken van het Dode Zee waterniveau. Tenslotte speelt klimaatverandering ook een rol. En juist bij gesloten systemen als de Dode Zee kan een klein beetje klimaatverandering (temperatuur, neerslag) grote veranderingen in het niveau veroorzaken.
Dus het niveau van de Dode Zee zakt, maar hoe veroorzaakt dat nou die sinkholes. Het oppervlakte gesteente rondom om de Dode Zee bestaat met name uit droge klei en zand. Daaronder liggen diepere lagen waar ook een laag steenzout bij zit. Die laag is miljoenen jaren oud (dus niet het zout dat nu in de Dode Zee zelf wordt afgezet). Wanneer er vers zoet regenwater valt in de bergen rondom de Dode Zee stroomt dat naar beneden.
Dat infiltreert de toplaag van het gesteente rond de Dode Zee en stroomt vanuit daar de Dode Zee in. In de diepere gesteente lagen zit zout water, op het zeeniveau van de Dode Zee, Als dit zoute water in aanraking komt met de steenzoutlagen rondom de Dode Zee zal er niets gebeuren. Dit steenzout zal niet oplossen. Maar als het niveau van het zeewater in de Dode Zee daalt, daalt geleidelijk ook het niveau van het zoute grondwater in de bergen rondom de Dode Zee. Daardoor zakt ook het zoete grondwater uit de bergen. In dit water lost het steenzout op, en stroomt er nu water, dat oorspronkelijk zoet was, maar nu zout vanwege het opgeloste zeezout, naar de Dode Zee. Het ondergrondse steenzout is opgelost en dus weg, en daar ontstaan de sinkholes. Oorspronkelijk kunnen we de gevormde ondergrondse zoutgaten niet zien omdat er nog klei en zand overheen ligt, maar na verloop van tijd storten de overliggende lagen in de gaten en zien we de sinkholes ook aan het oppervlak.
Figuur: Droge rivierbeddingen die naar het zuidelijke deel van de Dode Zee leiden.
De vraag is of in dit proces is te stoppen? Het antwoord is dat dat waarschijnlijk niet mogelijk is. De bestaande sinkholes kan je sowieso niet repareren en om het proces zelf te stoppen moet je de water toevoer uit de Jordaan hervatten. Dat zou dan weer grote impact hebben op de drinkwater voorziening in Libanon, Syrie, Jordanië en Israel. En hoewel metname Israel tegenwoordig veel drinkwater haalt uit het ontzilten van zeewater lijkt dit niet haalbaar. Op den duur zullen we dus afscheid moeten nemen van de Dode Zee.
Op de korte termijn is dit raar en vervelend maar droogvallende binnenzeeën is geologisch gezien een heel normaal fenomeen. Zo stond 5 miljoen jaar geleden de hele Middellandse Zee droog. Daar is toen een hele dikke zoutlaag afgezet die er nu voor zorgt er gas zit in de grote gasvelden voor de Israëlische kust. Dus in de woorden van Johan Cruijff: ieder nadeel heb z’n voordeel.
De Dode Zee zal droog vallen, maar als er over een miljoen jaar weer een vochtiger klimaat is zal de Dode Zee zich weer vullen. Je zou kunnen zeggen dat dat “daily business” is voor binnenzeeën, alleen is de termijn niet “daily” maar eerder per 100000 jaar.
Commenti