Screenshot YouTube
“Meneer Petzold. Ik sta niet toe dat mijn kind door uw antisemitische horde wordt mishandeld!” Een Joodse moeder, Hannah Seligmann, neemt het op voor haar zoon Rafael. De laatste vertelt in zijn nieuwe boek “Rafi, Judenbub” hoe het was om als tienjarige Joodse jongen na de Shoa op te groeien in de Bondsrepubliek Duitsland.
In een voorpublicatie in het dagblad Die Welt (23 maart 2022) doet de romanschrijver Rafael Seligmann levendig verslag van zijn schooljaren in München. Daar had zijn familie zich in 1957 opnieuw in Duitsland gevestigd. In de jaren dertig waren Hannah en Ludwig Seligmann naar het Britse mandaatgebied Palestina uitgeweken. In 1947 werd zoon Rafaël in Tel Aviv geboren.
Eenmaal in München popelt Rafi om naar school te gaan. Een beetje bang is hij wel. Duits spreken gaat hem goed af, maar op school in Israël had hij lezen en schrijven alleen in Ivriet geleerd. De schooldirecteur spreekt hem moed in: “De jongen spreekt onberispelijk Duits. Hij bezit Joodse intelligentie. Wij plaatsen hem in de vierde klas, waar hij qua leeftijd ook hoort.”
Eén ding valt Rafi meteen op: de schooldirecteur draagt een witte jas zoals een dokter en oogt streng. “Niet zoals onze directeur in Herzliya die zei dat hij onze ‘beste vriend’ was.” Dat geldt zeker evenmin voor zijn eerste Duitse onderwijzer, Herr Walk. Al gauw komt Rafi er achter waarom zijn klasgenoten Herr Walk “der Pauker”, de ranselaar noemen…
“Jij kan goed rekenen zoals het een Jodenjongen betaamt”, hoort Rafi van Herr Walk. Dat is bepaald niet het geval bij een andere Joodse jongen, Edwin Berg. Die laat Herr Walk expres voor de klas komen om hem tot tranens toe belachelijk te maken. “Neem een voorbeeld aan Seligmann, die kan weliswaar niet schrijven of lezen, maar rekenen kan hij.” Lachende klasgenoten en een woedende Rafi. Twee weerloze Joodse jongens vernederen.
Geen wonder dat na die ‘les’ klasgenoten Edwin te grazen nemen. Rafi schiet hem te hulp en moet daar hard voor boeten. Die afranseling neemt moeder Hannah meteen zwaar op. Rafaël voegt haar perspectief in het verhaal in: “De tijden zijn voorbij dat ik bereid was de pogroms van dat antisemitisch gespuis weerloos te dulden.”
Ze wenst derhalve de schooldirecteur, Herr Petzold, te spreken. Dat kan alleen tijdens zijn spreekuur, geeft deze aan. Echter, Hannah laat zich niet afschepen -“Hij bood me niet eens een stoel aan” – en steekt van wal: “Herr Petzold. Ik accepteer niet dat mijn kind door uw antisemitische horde wordt mishandeld! Als Rafaël nog één keer een haar wordt gekrenkt, meld ik me bij de autoriteiten en zal niet rusten tot men u bestraft!”
Het gezicht van Herr Petzold loopt paars aan. Hij schreeuwt tegen Hannah: “Eruit! Neemt u uw Jodenjong mee en verdwijn naar Palestina! Direct!”
Dat laat Hannah Seligmann niet op zich zitten. Zij vervoegt zich bij dr. Fingerle, die de supervisie uitoefent op de scholen in München: “Herr Doktor Fingerle, mijn naam is Seligmann. Wij zijn enkele weken geleden uit Israël naar Duitsland gekomen. Mijn zoon Rafaël gaat hier op school. Hij is daar bruut geslagen. Toen ik mij daarover beklaagde, heeft de directeur me eruit gegooid en gezegd dat ik met mijn kind naar Palestina dient te verdwijnen.”
Het effect van dit gesprek merkt Rafi al snel en wel in zijn klaslokaal. Daar komt schooldirecteur Petzold binnenstormen en raast tegen Herr Walk: “Al twintig jaar in het onderwijs en nog altijd kent u uw plichten niet. Als klassenonderwijzer draagt u verantwoording voor uw leerlingen. In plaats daarvan laat u toe dat de Jodenjongens door hun klasgenoten worden afgerost. Denkt u wel dat wij nog in het Derde Rijk leven? Die tijden zijn voorbij! Een moeder heeft u aangebracht. Komt dat nogmaals voor, dan ontsla ik u onmiddellijk! Hebt u dat begrepen, Walk?!” “Jawel, Herr Direktor!”
Herr Walk wil natuurlijk meteen de schuldigen voor zijn eigen vernedering weten. Hij vangt echter bot. Ondanks grove dreigementen. Dan zet Herr Walk een zacht stemmetje op tegen Edwin en vleit: “Berg, wie van je lelijke klassenkameraden heeft je te grazen genomen?” Maar ook Edwin zwijgt. Walk is woest: “Ik doe dat om je te beschermen!”
Commentaar van Rafi: Edwin kon weliswaar niet rekenen, maar wel met wraak… Dan wendt Herr Walk zich tot Rafi: “En jij, Seligmann, jij Israëlische oorlogsheld, heb jij ook alles vergeten?” “Nee!”, doorbreekt Rafi de beklemmende stilte in de klas. “Het waren Girgl, Schober en Vogel.”
Waarom spreekt hij wel? “Ook ik had mijn mond willen houden. Echter, toen Walk mij als Israëlische oorlogsheld belachelijk maakte, kon het me niets meer schelen.” Reactie van de klassenleraar: “Jij durft nogal, Seligmann.”
Daarop richt Herr Walk zich vol toorn tegen de klas: lafaards, dat zijn ze. “Maar elke ketting breekt op haar zwakste punt. Dat was nu Seligmann. Dankzij zijn verraad zal ik de drie misdadigers zo straffen dat ze dat hun hele leven niet meer zullen vergeten.”
De les gaat verder. Er gebeurt niets. Na afloop moeten de drie daders achterblijven. Dat doet ook Rafi. “Ga naar huis, Seligmann!”, blaft Herr Walk hem toe. “Ik blijf nog. Ik wil zien hoe u die jongens slaat”, reageert Rafi. “Eén ding moet ik je nageven Israël bengel, je bent uit een ander hout gesneden dan Edwin en de andere Jodenjongens die hier leven”, merkt Walk op.
Met deze boeiende voorpublicatie verschaft Rafaël Seligmann een indringende blik op het leven van een Joodse scholier in het naoorlogse Duitsland. Een betere reclame voor het lezen van het hele boek “Rafi, Judenbub” (uitgever LangenMüller) is er niet!
Bas Belder, historicus
Comentários