“Wij (Joden) laten ons niet van de hogescholen verdrijven”, schrijft Bas Belder

Screenshot YouTube

“Het recht van Joden om aan universiteiten te studeren, is even hard bevochten als het recht op protest." " En wij laten ons niet van de hogescholen verdrijven.” Antisemitisme-expert Julia Bernstein neemt in gesprek met de Jüdische Allgemeine geen blad voor de mond.

Als hoogleraar aan de Universiteit van Frankfurt heeft Bernstein een indrukwekkende reeks van publicaties op haar naam staan.. Bijvoorbeeld over Jodenhaat in Duitse schoolklassen en op Duitse schoolpleinen. Of een gedegen studie over antisemitisme dat zich specifiek tegen de Joodse staat Israël keert. Toch een hoogst actueel thema, evengoed in Nederland. Een vertaling van dit boek in het Nederlands zou velen in onderwijsland ten goede komen!

Maar Julia Bernstein doet veel meer dan grondig onderzoek plegen en publiceren. Zij is ook een van de drijvende krachten achter een netwerk van Joodse docenten aan hogescholen.

Een recent initiatief dat inmiddels 130 leden telt in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Doel is Joodse studenten concreet bij te staan bij de confrontatie met antisemitisme op universiteiten, maar evengoed de gezamenlijke bezinning op Jodendom en Joods leven. Heel realistisch wijst de hoogleraar op het cruciale feit dat aan alle Duitse universiteiten Joden “een absolute minderheid” vormen. Derhalve is het van wezenlijk belang dat het Joodse academische netwerk zich omringd weet door “een externe kring van niet-Joodse professoren als ondersteuners”. Idee voor Joodse hoogleraren en hun niet-Joodse collega’s in Nederland?!

Bernstein vertelt aan de Jüdische Allgemeine dat de leden van het netwerk elkaar regelmatig treffen “op veilige plaatsen” (!) om onderling ervaringen uit te wisselen, als vakmensen, maar evengoed op persoonlijk vlak, met familie en vrienden in Israël. En natuurlijk als “degenen die Joodse studenten ondersteunen moeten”. Want dat is hard nodig. Tal van academici komen wel op voor het recht van studenten om te protesteren, maar waar blijven hun petities voor de veiligheid van Joodse studenten op de campus? Die zijn immers het kind van de rekening, onderstreept Bernstein.

Een dialoog met studenten die leuzen aanheffen als “Stop de genocide”, “Apartheidsstaat” en “Zionisten zijn racisten” sluit zij uit. Hoe kan dat de basis zijn voor een discussie? “De vernietiging fantasieën en de scenario’s van bedreigingen tegen Joden op de campus kunnen nauwelijks erger worden. Israëlische studenten klagen dat alleen al hun aanwezigheid als een provocatie geldt en dat sommigen geboycot worden. Op Joodse studenten wordt haat tegen Israël geprojecteerd.”

Deze onacademische situatie voor Joodse docenten en studenten ziet Bernstein allesbehalve gelaten aan. “Naar mijn idee moeten wij ons nu vooral de vraag stellen, hoe we uit Joodse bronnen kracht kunnen putten, hoe wij sterker de interne Joodse dialoog kunnen aangaan om elkaar wederzijds bij te staan.” In plaats van tegen windmolens te vechten, beveelt Bernstein aan kracht te putten uit “ons eigen collectief en onze eigen bronnen, die de eeuwen door bestand zijn gebleken tegen zulke situaties”.

Hoe pak je antisemitisme concreet aan, vraagt de Jüdische Allgemeine door. “Voor de weerbaarheid tegen antisemitische ervaringen bestaan er diverse instrumenten”, repliceert Bernstein. “Volgens mij heet het belangrijkste instrument Jodendom – en versterking van de Joodse identiteit.”

Maar daar ligt vandaag de dag nu juist niet het knellende probleem, werpt Ayala Goldmann namens de Jüdische Allgemeine tegen. Niet weinige Joden immers willen zich na 7 oktober minder of helemaal niet meer identificeren met Israël, Jodendom en Joodse religie.

Professor Bernstein onderkent deze tendensen beslist. Zij houdt zich in haar onderzoek ook heel intensief bezig met traumata in de diverse Joodse generaties. Op grond daarvan zegt ze dan ook dat het verzwijgen of compleet ontkennen van de eigen Joodse identiteit op een dwaalspoor leidt. Juist zij, die een sterkere Joodse identiteit hebben, blijken beter te kunnen omgaan met antisemitische crises of ervaringen dan degenen die Duitser willen zijn dan de Duitsers.

Wat Bernstein op deze woorden laat volgen, is dubbel en dwars waard om letterlijk geciteerd en overdacht te worden: “Wij hebben 2000 jaar niet dankzij andere volkeren en sociale netwerken met niet-Joden overleefd, maar wij hebben ondanks andere volkeren overleefd. Onze krachten om crises te overwinnen zijn sterk.” Zij haalt daarbij de woorden van een Sjoa-overlevende aan, die haar toevertrouwde: “Wij Joden kunnen littekens (ver)dragen.” Vandaar Bernsteins vaste overtuiging “dat angst, mijding en distantie tot het Jodendom ons niet redt, maar de herbezinning op onze eigen bronnen”.

Intussen wijst Julia Bernstein op het schrijnende feit dat er een academisch klimaat heerst dat “noch fysiek welzijn, nog psychische gezondheid” garandeert. “Als iemand zich niet op de campus waagt, moet het licht op rood gaan.” Pas bij normale, vreedzame Joodse presentie op universitair terrein is een gesprek mogelijk, luidt haar devies. Om in de oren te knopen, CvB’s van Nederlandse universiteiten! Dat is een moreel kompas.

Een dikke onderstreping verdient stellig de slotopmerking van deze wetenschapper op de bres voor academische vrijheid: “Het recht van Joden om aan universiteiten te studeren, is even hard bevochten als het recht op protest." " En wij laten ons niet van de hogescholen verdrijven.”

Bas Belder, historicus