Haaien van de kust van Hadera. Foto: Miron Segev, Sharks in Israel Association
Zwemmen met haaien klinkt misschien eng, maar in Israël is het meer vertrouwd dan angstaanjagend. Jarenlang hebben deze zeeroofdieren langs de kustlijn van het land gezwommen, met name in de buurt van Hadera, schrijft Ynet.
Daar, vlak bij het strand, verzamelen zich jaarlijks tientallen haaien in de warme wateren die worden uitgestoten door de elektriciteitscentrale Orot Rabin, een ongewone ecologische hotspot en de onwaarschijnlijke setting voor een van de meest fascinerende natuurspektakels.
Haaien bestaan al veel langer dan mensen . Hun kraakbeenachtige voorouders verschenen voor het eerst zo'n 420 miljoen jaar geleden en ontwikkelden zich in de loop van de tijd tot de toproofdieren die we vandaag de dag kennen. Hun veerkracht, het overleven van drie massa-extincties, spreekt boekdelen over hun aanpassingsvermogen. In de Jura-periode, zo'n 150 miljoen jaar geleden, hadden haaien veel van de eigenschappen ontwikkeld die we associëren met moderne soorten.
In de oceanen van vandaag de dag zijn haaien belangrijke spelers in mariene ecosystemen, ze controleren prooipopulaties en helpen de balans van het leven onder water te behouden. Israël is dankzij robuuste wetten voor milieubescherming een soort toevluchtsoord geworden, vooral tussen november en mei. In deze maanden verzamelen 40 tot 80 haaien zich bij de energiecentrale in Hadera, waar zeewater dat wordt gebruikt om turbines te koelen, bijna 10 graden warmer terugkeert naar de zee, waardoor stromingen ontstaan die tot wel een mijl uit de kust voelbaar zijn.
Aangetrokken door de hitte
Waarom komen de haaien? Het warme water is een waarschijnlijke factor. Het kan kleinere vissen aantrekken, waardoor er een seizoensgebonden buffet ontstaat. Maar onderzoekers geloven dat er meer aan de hand is. Dr. Adi Barash, een marien bioloog bij Sharks in Israel en het Steinhardt Museum of Natural History aan de Universiteit van Tel Aviv, zegt dat de haaien niet paren: mannetjes en vrouwtjes behoren tot verschillende soorten en er zijn geen jongen gespot. In plaats daarvan kunnen de thermische omstandigheden voordelen bieden aan zwangere vrouwtjes of een rustpunt betekenen voor migrerende mannetjes.
De meeste haaien in Hadera behoren tot twee soorten: drachtige vrouwtjes van de zandhaai (Carcharhinus obscurus) en mannelijke zandbankhaaien (Carcharhinus plumbeus). Geen van beide soorten wordt als gevaarlijk voor mensen beschouwd. Opmerkelijk genoeg slagen deze soorten erin om dezelfde beperkte ruimte te delen dankzij wat onderzoekers 'thermale gelaagdheid' noemen. Zandhaaien zwemmen ongeveer zes voet boven zandbankhaaien, waarbij de twee wisselen van diepte tussen dag en nacht in wat eruitziet als een zorgvuldig gechoreografeerde routine.
In de bredere Middellandse Zee zijn haaien steeds schaarser geworden. Overbevissing, vervuiling en verlies van leefgebied hebben de populaties gedecimeerd. De zandhaai, die tot 14 voet lang kan worden en meer dan 750 pond kan wegen, is bijzonder kwetsbaar vanwege zijn trage voortplantingscyclus. Hij jaagt op een verscheidenheid aan zeeleven, van barracuda's en tonijnen tot inktvissen en schaaldieren, en kan tot 40 jaar oud worden. Hoewel hij zelden agressief is, kan hij bijten als hij wordt geprovoceerd.
Foto: Miron Segev, Sharks in Israel Association
De zandbankhaai, kleiner en ongrijpbaarder, is meestal ongeveer acht voet lang en geeft de voorkeur aan zanderige zeebodems op diepten van 60 tot 200 voet. Bekend als een "verlegen" soort, vermijdt hij duikers meestal. Toch kan hij tijdens de voorjaarstrek dichter bij de kust worden gespot, vooral rond Pasen.
Hadera is niet de enige plek waar haaien zich verzamelen bij warmwaterlozingen. Soortgelijke bijeenkomsten zijn waargenomen bij elektriciteitscentrales in Ashkelon en Ashdod, hoewel deze moeilijker te controleren zijn vanwege het ontwerp van de infrastructuur en veiligheidsbeperkingen. Hadera blijft de meest toegankelijke en populaire plek, die elk zonnig weekend nieuwsgierige menigten trekt. Met helder water en frequente waarnemingen is het een toplocatie geworden voor haaienkijkers, fotografen en onderzoekers.
Ondanks hun angstaanjagende reputatie zijn haaienaanvallen in Israël extreem zeldzaam: er is de afgelopen 20 jaar geen enkele aanval in de buurt van Hadera geweest. Toch adviseert Barash om een respectvolle afstand te houden. “Haaien zijn een beschermde diersoort in Israël,” zegt ze. “Het is illegaal om erop te vissen. Maar omdat vissen op andere soorten in de buurt is toegestaan, worden veel haaien gezien met haken in hun bek of vinnen.”
Ze dringt er bij bezoekers op aan de haaien niet te voeren of aan te raken, omdat dit de dieren stress kan bezorgen of onvoorspelbaar gedrag kan veroorzaken. De sterke stromingen bij de energiecentrale maken zwemmen gevaarlijk, vooral voor kinderen of onervaren zwemmers. "Als je toch het water in moet, doe dat dan ten zuiden van de riviermonding, waar de stroming zwakker is", zegt ze.
Onderwijs, natuurbehoud en gemeenschapswetenschap
Sharks in Israel, de non-profitorganisatie die Barash helpt leiden, is opgericht om deze onbegrepen wezens te bestuderen en beschermen. Met hulp van het publiek verzamelt de groep waarnemingen, runt ze openbare voorlichtingsstands bij de energiecentrale in het weekend en op feestdagen en werkt ze samen met milieu- en duikorganisaties om bewustzijn te creëren.
Voor degenen die nog dichterbij willen komen, biedt de groep rondleidingen aan voor volwassenen en gezinnen, waarbij deelnemers meer leren over de biologie, migratie en bescherming van haaien. Ze kunnen zelfs op het strand op zoek gaan naar fossiele haaientanden.
Israëls werk weerspiegelt wereldwijde beschermingsinspanningen. In Californië bijvoorbeeld zijn witte haaien beschermd als een "natuurlijke hulpbron", wat heeft geleid tot een aanzienlijk herstel van de populatie. Mariene natuurreservaten, waar vissen en seismisch onderzoek verboden zijn, hebben bloeiende ecosystemen en een grotere soortenrijkdom gezien.
"Haaien spelen een cruciale rol in de gezondheid van de zee", zegt Barash. "Ze helpen voedingsstoffen te transporteren tussen oceaanlagen en ondersteunen de koolstofcyclus. Hun aanwezigheid vormt ecosystemen op manieren die we pas net beginnen te begrijpen."
Dus de volgende keer dat u hoort over haaien voor de kust van Israël, denk dan niet aan gevaar, maar aan verwondering. Slechts een paar meter onder het oppervlak zwemt een van de oudste en meest verkeerd begrepen wezens van de natuur voorbij, wat een zeldzame blik biedt op het wilde hart van de Middellandse Zee.
Commentaires